Boeddhisten geloven dat wij zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van ons leven, ons geluk en onze hulpbronnen. Om een zinvol leven te kunnen hebben, dienen we onze emoties te transformeren, daar dit de meest effectieve manier is om in de toekomst geluk voor onszelf en ieder ander tot stand te brengen.

Niemand kan ons dwingen ons bewustzijn te transformeren, zelfs de Boeddha niet. We moeten dat uit eigen beweging doen. Daarom zei Boeddha: "Je bent je eigen meester."

Onze inspanningen moeten realistisch zijn. We moeten voor onszelf vaststellen dat de methoden die we volgen, ons de gewenste resultaten zullen brengen. We kunnen niet alleen vertrouwen op geloof. Het is van wezenlijk belang dat we het pad dat we van plan zijn te volgen, grondig onderzoeken om duidelijk vast te stellen wat wel en wat niet effectief is, opdat onze inspanningen succes zullen hebben. Ik geloof dat dit essentieel is als we waarachtig geluk in ons leven willen vinden.

Ik aarzel om je iets te vertellen over een spirituele traditie die niet de jouwe is. Er bestaan veel mooie religies die in de loop der eeuwen hun volgelingen hebben geholpen gemoedsrust en geluk te vinden. Maar misschien bevat het boeddhisme aspecten die je aan je eigen spirituele beoefening kunt toevoegen.

Het is ook zo dat sommigen van jullie je godsdienst aan de kant hebben geschoven en ergens anders op zoek gaan naar antwoorden op je diepste vragen. Misschien voel je je aangetrokken tot Oosterse beschouwingen met hun geloof in karma en vorige levens. Enkele jonge Tibetanen hebben op dezelfde wijze hun boeddhistische oorsprong verworpen en vinden spirituele troost in het christendom en de islam.

Helaas noemen velen van ons uit de diverse boeddhistische tradities, onder wie Chinezen, Japanners, Thai en Sri Lankanen, zichzelf gewoon boeddhist zonder echt de betekenis van de woorden van Boeddha te kennen. Nagarjuna, één van de grootste boeddhistische geleerden en beoefenaars, schreef veel verklarende werken over het gedachtengoed en de beoefening van het boeddhisme, waaruit blijkt hoe belangrijk het is om de leer van Boeddha goed te kennen. Om ons inzicht te verdiepen, dienen we die leringen te bestuderen. Als diep inzicht niet zo cruciaal was voor de beoefening van het boeddhisme, betwijfel ik of de grote geleerden uit het verleden de moeite hadden genomen hun belangrijke verhandelingen te schrijven.

In deze tijd van globalisatie lijkt het me met name belangrijk dat we vertrouwd raken met de overtuigingen van anderen. De grote steden in het Westen met hun multiculturele sfeer zijn een ware microkosmos geworden van onze planeet. Alle wereldreligies bestaan hier naast elkaar. Wil er tussen deze gemeenschappen harmonie kunnen bestaan, dan is het van wezenlijk belang dat we elkaars overtuigingen kennen. 

Hoe komt het dat er zo veel verschillende levensbeschouwingen zijn die de basis vormen van zo veel verschillende spirituele tradities? Vanuit boeddhistisch oogpunt onderkennen we de grote diversiteit in de mentale voorkeuren en neigingen van de mens. Niet alleen zijn wij mensen allemaal totaal verschillend van elkaar, maar onze neigingen - die volgens boeddhisten de erfenis zijn van vorige levens - zijn ook totaal verschillend. Gezien de diversiteit die dit impliceert, is het begrijpelijk dat we zo'n onmetelijk scala aan levensbeschouwingen en spirituele tradities aantreffen. Deze zijn een belangrijk erfgoed van de mensheid dat menselijke behoeften dient. We moeten ons bewust zijn van onze levensbeschouwelijke en spirituele diversiteit.

Zelfs binnen de leringen van Boeddha Shakyamoeni treffen we allerlei filosofische standpunten aan. Soms stelt Boeddha expliciet dat de fysieke en mentale onderdelen waaruit wij allemaal bestaan, kunnen worden vergeleken met een last die iemand draagt. Dat veronderstelt dar iemand bestaat als een autonoom zelf - 'ik' - dat 'mijn' onderdelen bezit en erover heerst. In andere leringen wijst Boeddha alle objectieve bestaan af. We accepteren de diversiteit van de leringen van de Boeddha als een afspiegeling van zijn grote vermogen de grote diversiteit aan mentale neigingen van zijn diverse volgelingen aan te spreken.

Wanneer we de spirituele tradities onderzoeken die in de wereld bestaan, ontdekken we dat ze allemaal het belang van ethische beoefening onderschrijven. Zelfs de oude Indiase charvaka's - nihilisten die elke vorm van leven na dit leven ontkenden - stelden dat gezien het feit dat dit ons enige leven is, het belangrijk is om een moreel leven te leiden door onze geest te temmen en te proberen een beter mens te worden.

Alle spirituele tradities hebben als doel ons tijdelijke lijden en ons lijden op lange termijn te overwinnen en te komen tot blijvend geluk. Geen enkele religie streeft ernaar ons lijden te vergroten. De diverse theïstische tradities beschrijven mededogen en inzicht als wezenlijke eigenschappen van God. Geen enkele geloofstraditie stelt het goddelijke voor als de belichaming van haat of vijandigheid. Dat komt omdat mededogen en inzicht eigenschappen zijn die wij mensen van nature en spontaan beschouwen als deugdzaam. Omdat we aanvoelen dat deze eigenschappen wenselijk zijn, projecteren we ze van nature op onze voorstellingen van het goddelijke.

Het doet me goed dat ik toegewijde christelijke monniken en nonnen, alsook joodse rabbi's heb ontmoet die, hoewel ze totaal trouw bleven aan hun religieuze tradities, bepaalde boeddhistische oefeningen hebben overgenomen waar ze baat bij hebben. Toen Shakyamoeni Boeddha 2500 jaar geleden voor het eerst het boeddhisme onderwees en een nieuwe levensbeschouwing en spirituele beoefening in de wereld bracht, was dat niet zonder er behulpzame elementen die hun oorsprong elders vonden, in op te nemen. Daarmee sloot hij veel bestaande overtuigingen en oefeningen in, zoals de acceptatie van vorige levens en het ontwikkelen van een eenpuntige geest.

In ons streven om meer te weten te komen over andere geloofsrichtingen en de ideeën die zij eropna houden, is het belangrijk dat we trouw blijven aan ons eigen geloof. Ik ben van mening dat het veel veiliger en verstandiger is om binnen je eigen geloofstraditie te blijven, daar we vaak heel enthousiast raken over nieuwe verworvenheden, wat later alleen maar leidt tot ontevredenheid. Het gevaar bestaat dat we onze aanvankelijke belangstelling voor het boeddhisme benaderen met het enthousiasme van een nieuweling en vervolgens teleurgesteld raken. Van godsdienst veranderen zonder serieus te onderzoeken wat we aannemen, zal niet leiden tot het geluk waarnaar we allemaal op zoek zijn.