De essentie van het boeddhisme / Dalai Lama

De essentie van het boeddhisme

INLEIDING

Wij zijn de scheppers van ons eigen geluk en lijden, want alles ontstaat in onze geest. Daarom dragen we de verantwoordelijkheid voor alle goede en kwade dingen die we ervaren.

Dit boekje bevat de essentie van het boeddhisme en biedt praktische wijsheid voor ons dagelijks leven in de woorden van Zijne Heiligheid de Dalai Lama. Zijn inspirerende gedachten helpen ons onze geestestoestand te verbeteren en in ons binnenste intense vrede te ontdekken.

Deze keten van boeddhistische gedachten bestaat uit kernachtige bespiegelingen over de noodzaak onszelf te bevrijden van onze gepreoccupeerdheid met aardse aangelegenheden en onze toevlucht te nemen tot Boeddha, Dharma en Sangha. We leren de wet van karma, die zegt dat als we leven volgens de Tien Deugdzame Daden en de Vier Edele Waarheden we het vrije hart van een Bodhisattva kunnen krijgen.

Renuka Singh

BINNENWERK

De gemeenschappelijke vijand van alle godsdienstige disciplines is zelfzuchtigheid van de geest. Want deze veroorzaakt onwetendheid, boosheid en passie, die aan alle problemen van de wereld ten grondslag liggen.

Boeddha is de leermeester, Dharma is het daadwerkelijke toevluchtsoord en de Sangha is degene die assisteert bij het bevatten of tot stand brengen van de objecten van toevlucht.

Als we de Boeddha als een autoriteit beschouwen, als een betrouwbare leermeester, dan doen we dat omdat we zijn belangrijkste leerstelling - de Vier Edele Waarheden - hebben onderzocht en bestudeerd.

Telkens als het boeddhisme in een nieuw land gestalte kreeg, bestond er een zekere variatie in de manier waarop het werd beleden. De Boeddha zelf varieerde de wijze waarop hij zijn leer onderwees naar gelang de plaats, de gelegenheid en de situatie van degenen die naar hem luisterden.

Op ons allen rust een grote verantwoordelijkheid om de essentie van het boeddhisme te begrijpen en die in ons eigen leven in praktijk te brengen.

Boeddhaschap is een toestand die vrij is van alles wat kennis in de weg staat en van verwarrende emoties. Het is de toestand waarin de geest volledig is ontplooid.

Vanaf de eerste stadia van onze ontwikkeling zijn we volledig afhankelijk van de zorg van onze moeder, en het is erg belangrijk dat zij ons haar liefde toont.

Als kinderen geen echte genegenheid ontvangen, vinden ze het in hun latere leven vaak moeilijk om van anderen te houden.

Samsara - onze geconditioneerde wereld in de eeuwigdurende cyclus van gebruikelijke tendensen - en nirwana - werkelijk vrij zijn van zo'n bestaan - zijn niets anders dan verschillende manifestaties van een fundamenteel continuüm. Deze continuïteit van het bewustzijn is dus altijd aanwezig. Dit is de betekenis van tantra.

Door een religie daadwerkelijk in het dagelijks leven te beoefenen, beantwoordt de mens uitstekend aan het doel van elke godsdienst, wat zijn gezindte ook mag zijn.

We kunnen spreken van een gevolg en een oorzaak aan de verontrustende kant en aan de bevrijdende kant.

Volgens de boeddhistische geloofspraktijk zijn er drie stadia of stappen.

In het eerste stadium verminderen we onze gehechtheid aan het leven. In het tweede stadium wordt er een einde gemaakt aan begeerte en aan gehechtheid aan deze samsara. En in het derde stadium rekenen we af met zelfkoestering.

- v

De drie stadia - geboorte, dood en de tussenliggende fase - worden ook wel gedefinieerd overeenkomstig de subtiliteit van hun bewustzijnniveaus. Het bestaan van wedergeboorte en reïncarnatie is vastgelegd op basis van de continuïteit van de stroom van bewustzijn.

Het ervaren van lijden draagt zeer zeker bij aan de verhoging van je spirituele beleving, mits je in staat bent deze ellende en tegenslag in te passen op je weg.

Geloof verdrijft twijfel en aarzeling, het verlost ons van ons lijden en leidt ons naar de stad van vrede en geluk.

Als er voor onderbewuste woede in boeddhistische geschriften een equivalent zou bestaan, dan was het waarschijnlijk zoiets als geestelijk ongelukkig of ontevreden zijn. Dit wordt beschouwd als de bron van boosheid en vijandigheid. We kunnen onderbewuste woede interpreteren als onoplettendheid, of als het actief verdraaien van de werkelijkheid.

Schuld is onverenigbaar met onze manier van denken, want je vormt een deel van een daad maar je bent er niet volledig verantwoordelijk voor. Je bent slechts een onderdeel van de factor die eraan heeft bijgedragen. In sommige gevallen moet je echter berouw tonen, doelbewust verantwoordelijkheid nemen, spijt betuigen en de fout nooit meer maken.

In het beginstadium van de boeddhistische geloofsbeoefening is ons vermogen anderen te dienen beperkt.

De nadruk ligt op het genezen van onszelf, en op het transformeren van onze geest en ons hart. Maar naarmate we vorderen, worden we sterker en zijn we steeds beter in staat anderen te dienen.

Ten eerste moeten we onze houding ten opzichte van anderen opnieuw bestuderen en voortdurend controleren of we op de juiste manier onze geloofsplichten vervullen. Voor we met de vinger naar de ander wijzen moeten we naar onszelf wijzen. Ten tweede moeten we bereid zijn fouten toe te geven en ons te laten corrigeren.

Lijden versterkt onze innerlijke kracht. Bovendien verdwijnt het lijden door ernaar te verlangen.

Ook als we anderen helpen en ons bezighouden met liefdadigheid mogen we niet zelfvoldaan worden en onszelf beschouwen als de grote beschermer die zich inzet voor de zwakkeren.

Een gebied van het Tibetaans boeddhisme dat interessant kan zijn voor wetenschappers is het verband tussen lichamelijke elementen en de zenuwen; met name het verband tussen de elementen in de hersenen en het bewustzijn. Het betreft hier veranderingen in het berwustzijn, een gelukkige of ongelukkige geestestoestand, de weerslag die dat heeft op elementen in de hersenen, en de gevolgen daarvan voor het lichaam.

Het bewustzijn kan worden onderverdeeld in drie niveaus van subtiliteit: de wakende toestand, ofwel het grove bewustzijnsniveau; het bewustzijn van de droomtoestand, dat subtieler is; en het bewustzijn tijdens de droomloze slaap, dat nog subtieler is.

De metafoor van het licht is een veelvoorkomend beeld in alle belangrijke godsdienstige tradities. In de boeddhistische context wordt licht vooral geassocieerd met wijsheid en kennis, en duisternis wordt geassocieerd met onwetendheid en en toestand van misleiding.

In yoga tantra, de hoogste dimensie van de boeddhistische geloofsbeoefening, bestaat geen onderscheid tussen de geslachten. In dit laatste leven, waarin je het boeddhaschap bereikt, maakt het geen verschil of je mannelijk of vrouwelijk bent.

De schepselen die deze aarde bewonen - mensen en dieren - zijn hier om ieder op hun eigen speciale manier bij te dragen aan de schoonheid en voorspoed van de wereld.

Het boeddhistische begrip van gehechtheid is niet wat mensen in het Westen daaronder verstaan. Wij zeggen dat de llefde van een moeder voor haar enige kind vrij is van gehechtheid.

We worden ontelbare keren geboren en opnieuw geboren, en ieder levend wezen kan op een bepaald moment één van onze ouders zijn geweest. Daarom zijn alle levende wezens in deze wereld waarschijnllijk aan elkaar verwant.

Het stervensproces begint met de ontbinding van de elementen in het lichaam. Dit proces kent acht stadia: eerst de ontbinding van het element aarde en vervolgens van de elementen water, vuur en wind. De volgende vier stadia zijn visioenen in termen van kleur: de verschijning van een wit visioen, een toename van het rode element, een bijna volledig zwart element en ten slotte het heldere licht van de dood.

Doe je best, overeenkomstig je eigen innerlijke norm - noem dit maar het geweten - en niet alleen overeenkomstig de kennis en het oordeel van de maatschappij over je daden.

Voor het ontdekken van je ware aard moet je rustig en ontspannen de tijd nemen om na te denken in je geest en je gemoedsleven te onderzoeken.

Als iemand erg in beslag wordt genomen door haat of gehechtheid moet hij, als hij er de tijd en de mogelijkheid voor heeft, proberen zijn blik naar binnen te richten en vragen:

"Wat is gehechtheid? Wat is de aard van boosheid?"

Voor het ontwikkelen van echte devotie moet je begrijpen wat de leerstellingen betekenen. In het boeddhisme ligt de nadruk op de transformatie van de geest, en een voorwaarde voor deze transformatie is meditatie. Voor een juiste wijze van mediteren is kennis vereist.

Drie eigenschappen stellen de mens in staat de leerstellingen te begrijpen: objectiviteit, dat wil zeggen een onbevooroordeelde geest; intelligentie, dat wil zeggen het kritische vermogen om de juiste betekenis te onderscheiden door de leerstellingen van de Boeddha te toetsen; en belangstelling en toewijding, dat wil zeggen enthousiasme.

We moeten afstand nemen van alles wat strijdig is met ervaring en logica.

Als je luistert, zal je geest worden vervuld van geloof en toewijding, en je zult in staat zijn vreugde te koesteren in je geest en je geest standvastig te maken.

Mahayana is gebaseerd op vier principes. Ten eerste: men vertrouwt op de leer, niet op de leermeester. Ten tweede, men vertrouwt op de betekenis, niet op de woorden die de betekenis uitdrukken. Ten derde, men vertrouwt op de definitieve en niet op de voorlopige betekenis. Ten vierde, men vertrouwt op de transcendente waarheid van diepgaande ervaring, niet op pure kennis.

De aanwezigheid van trots bij mensen die geen idee hebben van Dharma is begrijpelijk. Maar de aanwezigheid van kwellende emoties en arrogantie bij beoefenaars van Dharma is een grote schande van de geloofsbeoefening.

Het geschikste voor de beoefening van Dharma zijn mensen die niet alleen intellectueel begaafd zijn, maar ook wijs en toegewijd, en standvastig in hun geloof.

Sommige zeer intelligente mensen worden achtervolgd door scepticisme en twijfels. Ze zijn slim, maar ze hebben de neiging te aarzelen en kritisch te zijn en zijn nooit in staat echt tot rust te komen. Deze mensen zijn het minst ontvankelijk.

Als spirituele stagiaire moet je erop voorbereid zijn de ontberingen die een ware zoektocht naar spiritualiteit met zich mee brengt te doorstaan, en vastbesloten zijn je pogingen door te zetten en vol te houden. Je moet de hindernissen die je onderweg zult tegenkomen voorzien en moet begrijpen dat je voor een succesvolle geloofsbeoefening je vastberadenheid nooit mag verliezen.

Het persoonlijke leven van de Boeddha is het verhaal van iemand die volledige verlichting bereikte door noeste arbeid en standvastige toewijding.

Luiheid onderbreekt de voortgang in de spiritualiteitbeoefening.

Als we vinden dat een dag lang duurt, kunnen we die korter laten lijken door zinloos geroddel. Maar dat is één van de ergste vormen van tijdverspilling. Als een kleermaker de naald alleen maar in zijn hand houdt en intussen door blijft praten met een klant, kan hij zijn werk niet afmaken. Bovendien kan hij zich met de naald in zijn vinger prikken. Met andere woorden, zinloos geroddel voorkomt dat we werk verzetten.

Als je vertrouwt op iemand die slechtere eigenschappen heeft dan jijzelf, dan word je omlaag getrokken. Als je vertrouwt op iemand die vergelijkbare eigenschappen heeft als jezelf, blijf je waar je bent. Pas als je vertrouwt op iemand die betere eigenschappen heeft dan jijzelf bereik je een staat van verhevenheid.

Vertrouwen op een spirituele leermeester heeft als voordeel dat als je een daad begaat waardoor je zou belanden in een negatieve bestaanstoestand, het gevolg daarvan uitsluitend in dit leven zou kunnen worden ervaren in de vorm van onbeduidend lijden of kleine problemen; of zelfs dat dit gevolg wordt ervaren in een droom. Op die manier zou men de verwoestende gevolgen van negatieve daden teniet kunnen doen.

Als je dieper doordringt in je eigen spiritualiteitbeoefening, door het benadrukken van wijsheid en mededogen, zul je steeds maar weer stuiten op het lijden van andere voelende wezens, en je zult in staat zijn om dit te herkennen, erop te reageren en diepgaand mededogen te voelen, in plaats van apathie of machteloosheid.

Als je nadenkt over lijden, moet je niet vervallen in gevoelens van eigendunk of verwaandheid. Het koesteren van wijsheid helpt ons deze valkuien te vermijden. Maar het is moeilijk om te generaliseren want moed en verdraagzaamheid zijn bij iedereen verschillend.